Wat betekent het spreekwoord ‘De dans ontspringen’?
Het Nederlandse spreekwoord ‘De dans ontspringen’ wordt vaak gebruikt om aan te geven dat iemand net op het nippertje weet te ontsnappen aan gevaar, kritiek of een onaangename situatie. Het impliceert dat er iets vervelends of ernstigs had kunnen gebeuren, maar dat je geluk hebt gehad of op tijd hebt gehandeld om dat te vermijden.
De oorsprong van het spreekwoord
De oorsprong van het spreekwoord ‘De dans ontspringen’ is niet exact te herleiden, maar het gaat waarschijnlijk terug naar oude ceremoniële of folkloristische dansen waarbij ‘meedansen’ vaak symbolisch stond voor het deelnemen aan iets gevaarlijks of slechts. Door de dans te ‘ontspringen’ — oftewel er niet aan deel te nemen — ontweek men het lot of het gevaar dat daarmee gepaard ging.
In vroeger tijden kon een dans zelfs onderdeel zijn van gewelddadige rituelen of publieke straffen. Iemand die hieraan wist te ontsnappen, had zogezegd geluk: hij of zij had de dans ‘ontsprongen’.
Voorbeelden van gebruik in de praktijk
Een duidelijk voorbeeld van hoe je deze uitdrukking kunt gebruiken is: “Tijdens de ontslagronde bij het bedrijf heeft hij de dans ontsprongen.” Dit betekent dat deze persoon zijn baan heeft weten te behouden, terwijl collega’s mogelijk wél zijn ontslagen.
Een ander voorbeeld: “De auto gleed bijna van de weg, maar gelukkig wist ik te corrigeren. Ik heb echt de dans ontsprongen.” Hier geeft de spreker aan dat hij op het nippertje een ongeval heeft voorkomen.
Vergelijkbare Nederlandse uitdrukkingen
Het spreekwoord is vergelijkbaar met andere uitdrukkingen zoals “Het vege lijf redden” of “Met de schrik vrij komen.” In al deze gevallen is er sprake van het vermijden van een ongewenste of gevaarlijke uitkomst. Toch blijft ‘De dans ontspringen’ een unieke manier om dit gevoel poëtisch en beeldend uit te drukken.
Waarom dit soort spreekwoorden populair blijven
Oud-Hollandse spreekwoorden blijven populair omdat ze vaak op een treffende manier situaties beschrijven die we nog dagelijks meemaken. Ze voegen kleur toe aan onze taal en maken gesprekken levendiger. Bovendien zijn veel van deze uitdrukkingen multifunctioneel en door hun beeldspraak makkelijk te onthouden én te begrijpen.
‘De dans ontspringen’ is daar een goed voorbeeld van. Het geeft in één zin een complex gevoel of scenario weer, wat de kracht is van veel traditionele uitdrukkingen in het Nederlands.
